Finetunen in speelsessie met zes spelers

Na de speelsessie bij de speluitgever zijn er wat aanpassingen in de spelregels gemaakt om een aantal genoemde punten te verbeteren. Nu is er een speelsessie met zes spelers geweest om deze aanpassingen te testen. Daarnaast is het sowieso goed om Stedenbouwers meer te spelen met verschillende spelersaantallen om de gebouwen en actiekaarten zo goed mogelijk in balans te krijgen. Voor de volgende punten zijn aanpassingen gemaakt.


1. Teveel grondstoffen beschikbaar
Twee mijnen met de meeste grondstoffen zijn uit het spel verwijderd. Daarnaast leveren de gebouwen Haven en Vliegveld nu minder grondstoffen per speelronde op. Het bleek dat de hoeveelheid grondstof nog steeds genoeg was. Tijdens het spelen is besloten om een maximum van 3 te stellen aan het aantal grondstoffen dat in een grondstof vak op de veiling geplaatst kan worden. Meer dan 3 grondstoffen leidt namelijk snel tot een overschot aan grondstoffen bij de speler die een veiling van grondstoffen wint. Aan het einde van spel ontstond schaarste aan grondstoffen, maar niet zoveel dat spelers geblokkeerd werden in hun acties. Deze speelsessie verliep het goed, maar meer speelsessies zijn nodig om te bepalen of de balans goed is.

2. Complexe actiekaarten voegen te weinig toe
Alle veiling actiekaarten en nog twee andere actiekaarten zijn verwijderd. Ze werden niet gemist, dus deze aanpassing is eenvoudig.

3. De architect vormt een interessant spelmechanisme, maar komt weinig uit de verf
Om het belang van de architect te vergroten, is er een nieuwe type standaard gebouw toegevoegd, waarvoor een architect nodig is. Hierdoor is het interessant om vanaf de eerste speelronde op de architect te bieden. Wanneer een speler voor een ander gebouw de architect wil krijgen, wordt het voor andere spelers ook interessant om mee te bieden. Deze Woonwijk Appartementen zijn wel beperkt beschikbaar (zes maal) en hebben gekleurde grondstoffen nodig, dus zijn niet altijd door alle spelers te bouwen. Het blijkt door deze aanpassing dat de architect veel vaker gebruikt wordt en het lijkt erop dat dit een goede verbetering is.

Standaard gebouw: Woonwijk Appartementen

Ik wil ook speelsessies gaan houden waarbij bepaalde gebouwen, waarvoor finetuning wellicht nog nodig is, aan het begin van het spel direct beschikbaar zijn. Om dit aan het toeval over te laten, zou teveel speelsessies kosten vanwege het grote aantal gebouwen in het spel. Een voorbeeld van een dergelijk gebouw is het Architectenbureau, die de speler direct in iedere ronde beschikking geeft over een architect.

Een tweede spelsessie bij de speluitgever

Na de vorige spelsessie bij een speluitgever zijn er veel aanpassingen doorgevoerd in de spelregels van Stedenbouwers. In een tweede spelsessie met de uitgever is beoordeeld of Stedenbouwers zover verbeterd is, dat het uitgeven ervan haalbaar is. De conclusie is dat dit zeker mogelijk is. Op een aantal punten zal finetunen van met name de gebouwen en actiekaarten nog nodig zijn, maar de basis van het spel staat.

Daarnaast is uitgebreid gesproken over het produceren en de vormgeving. Dat zal een uitdagende klus worden door de uitgebreide hoeveelheid spelmateriaal, waaronder meer dan 200 gebouwtegels. Het idee om tegels van 44 x 44 mm de gebruiken, resulteert in zoveel spelmateriaal dat het niet meer in een doos past. Een kleiner formaat is beter, maar dan wordt het lastiger alle informatie duidelijk op de tegels te krijgen. Verder gaat de voorkeur uit om de actiekaarten ook taalonafhankelijk te maken. Dat betekent simpelere acties en nog meer symbolen. De overvloed aan benodigde symbolen kan dan weer een risico worden voor de leercurve van het spel.

De onderstaande punten kwamen in de spelsessie naar voren. In de komende periode gaan we hiermee aan de slag door finetunen van de spelregels, gebouwen en actiekaarten en door de vormgeving verder te realiseren.

1. Teveel grondstoffen beschikbaar
In de meeste speelrondes hadden de spelers meer dan genoeg grondstoffen beschikbaar van alle kleuren. Daardoor was handel in grondstoffen maar beperkt nodig en is er bijna niet geboden op de grondstoffen tijdens de veiling. Dit is gedeeltelijk gewoon een toevallige uitschieter, maar moet toch nog wat bijgeschaafd worden. Een tijdelijk tekort aan grondstoffen is beter voor het spel dan een overvloed aan grondstoffen.

2. Complexe actiekaarten voegen te weinig toe
Een aantal actiekaarten voegen te weinig toe aan het spel en zorgen ervoor dat de interessantere actiekaarten minder vaak aan bod komen. Onder andere de veiling actiekaarten, die de spelregels van de veiling veranderen, hebben weinig toegevoegde waarde en kunnen wellicht verwijderd worden.

3. De architect vormt een interessant spelmechanisme, maar komt weinig uit de verf
Met name in de eerste speelrondes wordt de architect nog nauwelijks gebruikt. Alleen in de latere speelrondes komt de architect in het spel voor. Het is beter wanneer de architect vanaf de eerste speelronde interessant is.

4. De vormgeving is een uitdagende klus
De vormgeving van het spel moet duidelijk niet onderschat worden. Niet alleen de spelregels van Stedenbouwers moeten optimaal zijn om het te publiceren, maar ook de vormgeving moet hiervoor kloppen.

In november na de drukte van Spiel in Essen is er een volgende spelsessie bij de speluitgever.

Spelsessie met zes spelers

Deze week is Stedenbouwers getest in een spelsessie met zes spelers. Ondanks het grote aantal spelers, blijkt het nog steeds prima speelbaar te zijn. Doordat veel spelersactiviteiten parallel gaan of relatief snel uitgevoerd worden, blijft de vaart er voor iedereen inzitten. Een van de reacties:

"Het is sowieso een onwijs leuk spel. Er zit veel in en wat ik ook erg sterk vind is dat bijna alles voor iedereen geldt. Er zijn weinig gebeurtenissen die specifiek voor 1 persoon gelden. Dat geldt voor positieve als wel negatieve gebeurtenissen. Ik denk dat het op zeker een hit gaat worden!"

Deze sessie was de eerste grote speelsessie, waarbij een aantal spelregelaanpassingen zijn doorgevoerd om het handelen te stimuleren. Alle regelaanpassingen die in het vorige artikel benoemd zijn, zijn nu doorgevoerd. De arbeidskrachten die een speler per beurt ter beschikking heeft, worden niet langer bijgehouden op een schaal maar worden ontvangen in de vorm van houten 'meeples'. Aan het einde van de speelronde gaan de ongebruikte arbeidskrachten weer terug naar de algemene voorraad.

Omdat de meeste spelers in deze speelsessie het bordspel voor het eerst speelden, komen er bij het testen toch weer aandachtspunten naar voren. Het gaat wel om steeds kleinere dingen. De balans in Stedenbouwers is na de grote hoeveelheid speelsessies al zo goed als op orde. Hierbij een overzicht van een aantal opmerkingen die gemaakt zijn.

Het zou mogelijk moeten zijn om de architect te verhandelen.

Er is inderdaad weinig op tegen om de architect te kunnen verhandelen. Dit is nu toegevoegd aan de spelregels. Wanneer een speler een architect heeft verkregen, maar toch niet nodig blijkt te hebben, kan het interessant zijn deze alsnog te verhandelen. Een gevolg is dat het Architectenbureau een nog interessanter gebouw is geworden. Wel moet duidelijk zijn dat een Architectenbureau dan maar één keer gebruikt kan worden. Dit kan door bij het bouwen van het Architectenbureau, een inhuurarchitect op het gebouw te plaatsen en een nieuw symbool te gebruiken om aan te geven dat de architect van het gebouw gehaald wordt.

 
Het leveren van grondstoffen uit de mijn is onduidelijk.

De spelregels zijn zo aangepast dat een mijn niet meer zorgt voor een aanpassing van het opbrengstenniveau van grondstoffen. Door ook de pijl toe te voegen, wordt aangegeven dat de grondstoffen vanaf het gebouw gewonnen worden.

 
De tekst van de Veiling – Extra actiekaart is verwarrend.

Gewijzigd in: Ontvang 3 geld. In de volgende ronde in fase 2 komt er per speler een extra speciale gebouwtegel op de veiling en kiezen de spelers een extra voorwerp om aan de bieding toe te voegen.

Het bekijken van actiekaarten met het Café gebeurt niet, omdat het betalen van 1 geld te duur is.

De actie kost nu 1 arbeidskracht, omdat spelers regelmatig een arbeidskracht overhebben, kunnen ze die dan mooi hiervoor gebruiken.

 
De tekst van de Bevolkingsgroei – Woonwijken actiekaart werd verkeerd geïnterpreteerd.

De bedoeling van deze kaart was om te kijken naar aaneengesloten rijen. Daarom is dit aan de tekst toegevoegd: Bevolkingsgroei door aantal woonwijken in een aaneengesloten horizontale of verticale rij.

Onduidelijkheid over het gebruiken van acties van gebouwen in de bouwfase.

Het is volgens de spelregels niet toegestaan om acties van gebouwen nog te gebruiken in de bouwfase, bijvoorbeeld voor het nog betalen van bouwkosten. Deze regel wordt soms vergeten. Vooralsnog houd ik deze regel ongewijzigd, omdat anders de bouwfase snel langer gaat duren. Daarnaast zou het dan wellicht ook logisch en tegelijkertijd verwarrend zijn dat ook de actiekaarten voor de handelfase in de bouwfase te gebruiken zijn.

De Bevolkingsgroei – Werkgelegenheid actiekaart is te sterk.

Deze actiekaart levert 1000 inwoners per arbeidskracht op aan het einde van het spel. De actiekaart is nu echter zo sterk dat als je het geluk krijgt de actiekaart te bemachtigen en vervolgens als enige tactiek alleen maar bouwbedrijven bouwt, je veel inwoners kan verzamelen. De actiekaart is zo gewijzigd dat daar nu een limiet aan gesteld is. Dezelfde aanpassing is gedaan voor Bevolkingsgroei – Innovatie.

Actiekaarten voor het kopen van een gebouw tijdens de bouwfase (Makelaar inhuren en Executieverkoop) te zwak en verwarrend.

Deze actiekaarten bieden de mogelijkheid om in de bouwfase een gebouw te kopen. Spelers willen dan eigenlijk het gebouw direct bouwen en niet nog een ronde wachten. Dit is vanaf nu ook mogelijk met deze actiekaarten, net zoals het al mogelijk was met de actiekaarten Alarmnummer en Mijnbouw.

Handelen in Stedenbouwers

In de handelfase van Stedenbouwers kan er gehandeld worden met geld, grondstoffen, beschikbare arbeidskrachten, beschikbare energie en gebouwontwerpen. Om de volgende redenen wordt hier maar spaarzaam gebruik van gemaakt:

• grondstoffen zijn er maar in één soort, wat de mogelijkheden tot handelen sterk vermindert;
• alle spelers willen hun schaarse grondstoffen sowieso vaak zelf gebruiken;
• hetzelfde geldt voor arbeidskrachten; als deze wel over zijn moet het toevallig uitkomen dat een andere speler ze wil hebben, want ze kunnen niet bewaard worden voor een volgende speelronde;
• gebouwontwerpen zijn eveneens zelden interessant om te verhandelen;
• beschikbare energie is relatief weinig nodig en kan ook niet bewaard worden voor een volgende speelronde.

Om dit te verbeteren heb ik een aantal aanpassingen in overweging die wel enige consequenties hebben voor het bordspel. Daarom hoor ik graag van de speltesters van Stedenbouwers hoe ze over deze suggesties denken. Dit zijn de mogelijke aanpassingen:

1. Verschillende soorten grondstoffen.
In plaats van één soort grondstof komen er drie soorten grondstof. Wanneer grondstoffen verkregen worden, kan dat van een bepaalde soort zijn of van een willekeurige soort. Het stadhuis zou iedere ronde een willekeurige soort of soort naar keuze kunnen opleveren. Bij een mijn zouden bijvoorbeeld het aantal grondstoffen van een willekeurige soort op de mijn geplaatst kunnen worden. Steeds als er vervolgens grondstof uit de mijn gewonnen wordt, kan de speler kiezen welke grondstof hij of zij wil hebben. En natuurlijk zijn er dan voor speciale gebouwen specifieke combinaties van grondstoffen nodig om te bouwen. Voor standaard gebouwen is het wellicht handig wanneer een willekeurige grondstof volstaat.

2. Meer grondstoffen op de veiling.
Bij veel spelers ontstaat er nu snel schaarste aan grondstoffen. Om dit te beperken kunnen er meerdere stapels van grondstoffen opgebouwd worden voor de veiling, afhankelijk van het aantal spelers. Wanneer dit gecombineerd wordt met verschillende soorten grondstoffen, zou iedere stapel iedere beurt een willekeurige grondstof erbij krijgen. Door de veilingmeester kan dan gekozen worden voor specifieke grondstoffen waarop geboden gaat worden.

3. Beschikbare energie vervalt.
De beschikbare energie die overblijft na het voorzien van woonwijken en andere gebouwen van energie, wordt nu spaarzaam toegepast als betaalmiddel voor gebouwen en acties. Hier wordt daardoor relatief weinig gebruik van gemaakt en voegt weinig toe aan het spel. Daarnaast is het mechanisme verwarrend voor nieuwe spelers. Wanneer beschikbare energie vervalt, is energie alleen nog nodig om gebouwen te kunnen bouwen die energie nodig hebben.

Het idee is dat door de verschillende soorten grondstoffen, de handel automatisch gestimuleerd wordt om de juiste grondstoffen te verkrijgen. Gebouwontwerpen worden wellicht ook eerder verhandeld, wanneer het niet lukt de juiste grondstoffen te pakken te krijgen. Ik ben benieuwd wat jullie ervan vinden. En is drie soorten grondstoffen het goede aantal?

Gebouw van de dag

In Stedenbouwers komen meer dan vijfig verschillende gebouwen voor die ieder op een eigen wijze kunnen bijdragen aan de bevolkingsgroei of de economische groei, die algemene voorzieningen leveren aan de stad of de stad aantrekkelijk maken voor de inwoners. Om meer inzicht te geven in de mogelijkheden van de gebouwen in het spel, zal @Stedenbouwers de komende tijd dagelijks een gebouw van de dag twitteren met de tag #gebouwvandedag.

Verbeterde versie van Stedenbouwers

In de spelsessie met een spellenuitgever zijn een aantal positieve en negatieve punten naar voren gekomen in de spelregels van Stedenbouwers. Een belangrijke constatering is dat de positieve punten die genoemd zijn over het veilen, handelen en veelzijdigheid aan gebouwen gaan over de essentie van het spel. Een belangrijke uitdaging was derhalve om de negatieve punten aan te pakken en daarbij de essentie van Stedenbouwers intact te houden. Dit lijkt met een nieuwe revisie van de spelregels goed gelukt.

Inmiddels zijn met de nieuwe spelregels al spelsessies gehouden en daarbij blijkt het spel niet wezenlijk anders, maar wel vlotter te verlopen. Een aantal onderdelen zoals bijvoorbeeld protestdemonstratie en brand actiekaarten, die vanaf het begin aanwezig waren, zijn in hun huidige vorm gesneuveld. Actiekaarten om elkaar dwars te zitten zijn er nog wel, maar in een neutralere vorm zodat het effect minder vertragend werkt en een gelijkmatigere impact heeft voor alle spelers. Een belangrijke toevoeging zijn verder de bevolkingsgroei actiekaarten die een alternatieve strategie bieden.

De belangrijkste aanpassingen op een rij:

1. Actiekaarten tegen één speler zijn verwijderd of hebben effect op alle spelers.
De actiekaarten voor protestdemonstratie en corruptie zijn verdwenen. De actiekaarten brand en griepepidemie bestaan nog wel maar hebben nu effect op alle spelers. Respectievelijk: iedere speler verliest een gebouw naar keuze en iedere speler verliest de helft aan arbeidskrachten. Spelers kunnen zich hiertegen beschermen door het bouwen van specifieke gebouwen, zoals in dit geval brandweer en ziekenhuis. Deze actiekaarten zijn van zichzelf neutraal, maar kunnen veel voordeel geven, wanneer op het juiste moment gespeeld.

2. Logischere indeling van de speelronde in fases.
De speelronde bestaat nu uit de volgende vier fases:

• inkomstenfase: ontvang opbrengsten van gebouwen uit de stad;
• veilingfase: veilen van speciale gebouwontwerpen en andere voorwerpen;
• handelfase: handelen in middelen en benodigheden en het maken van bouwplannen;
• bouwfase: uitvoeren van bouwplannen en uitspelen van speciale acties.

3. Bevolkingsgroei actiekaarten bieden een alternatieve strategie.
Er zijn actiekaarten toegevoegd die aan het einde van het spel extra bevolkingsgroei kunnen opleveren afhankelijk van behaalde doelen. Extra bevolkingsgroei is bijvoorbeeld mogelijk wanneer de stad voorziet in hulpdiensten (politiebureau, brandweer, ziekenhuis), bij goede werkgelegenheid (afhankelijk van capaciteit aan arbeidskrachten) of bij innovatie (afhankelijk van aantal actiekaarten in het bezit aan het einde van het spel).

4. Veiling actiekaarten geven variatie in veilingen.
Het is nu mogelijk voor de volgende speelronde een veiling actiekaart uit te spelen, waardoor de wijze waarop de veiling uitgevoerd wordt, gevarieerd wordt. Voorbeelden zijn een dubbele veiling waarbij op twee voorwerpen tegelijk wordt geboden en een geheime veiling waarbij de spelers een geheim bod doen.

5. Verbeterd spelmateriaal.
Om de administratieve handelingen te beperken, heeft iedere speler nu schalen ter beschikking om de opbrengstenniveaus voor geld, grondstoffen, arbeidskrachten en energie bij te houden zodra gebouwen gebouwd of afgebroken worden. (Ja, afbreken van gebouwen kan nu ook!) In de inkomstenfase kunnen hierdoor eenvoudig de opbrengsten uit de stad bepaald worden. Het spelmateriaal is van zichzelf beter doordat alle gebouwtegels en speelborden nu gelamineerd zijn met een eenvoudige lamineermachine uit de kantoorboekhandel.

Natuurlijk zijn nog meer speelsessies nodig om te testen en ook op donderdagavond 16 februari 2012 hebben we Stedenbouwers getest bij Spelkring Woerden. We hebben na afloop nog wat interessante discussies gehad over het spel. Een suggestie om het spelmateriaal verder te verbeteren, ga ik zeker uitproberen. Zie voor meer informatie over de spellenavonden van Spelkring Woerden: http://spelkringwoerden.webklik.nl/.

Stedenbouwers getest in spelsessie bij uitgever

Stedenbouwers is voor de eerste keer getest door een spellenuitgever. Dit is een unieke kans om professionele feedback te krijgen op het bordspel. Het is de eerste stap om te zien of het spel een kandidaat is om gepubliceerd te worden. Het leverde zeker positieve reacties op en daarnaast een aantal suggesties om te verbeteren. Het blijft moeilijk om een orgineel onderscheidend bordspel in de huidige markt te zetten, maar Stedenbouwers biedt zeker mogelijkheden. Het belangrijkste aandachtspunt is de frustratie die kan ontstaan door het elkaar tegenwerken bij het bouwen en de geluksfactor hierbij.

De volgende positieve punten zijn genoemd:

1. Uitdagend biedsysteem
Het bieden tijdens de biedfase is leuk, levert interessante dilemma's op en is net weer iets anders dan wat uit andere spellen bekend is.

2. Gelijktijdig handelen en bouwen
Een fase waarin alle spelers gelijktijdig aan het spelen zijn door onderling te handelen en gebouwen in hun stad te bouwen zorgt voor interactie en een vlotte voortgang van het spel.

3. Veelzijdigheid aan gebouwen
Het aantal verschillende gebouwen in Stedenbouwers is zeer uitgebreid en verhoogd de herspeelbaarheid. Niet alle gebouwen komen bij ieder spel aan bod.

De belangrijkste aandachtspunten die genoemd zijn:

1. Actiekaarten met groot negatief effect voor andere spelers
Actiekaarten zoals Brand en Stroomstoring hebben een te groot nadelig effect op de voortgang van een speler. Door het uitspelen van dergelijke actiekaarten op gebouwen die met veel moeite gebouwd zijn, kunnen spelers op een onoverbrugbare achterstand komen. Het is ook frusterend om na alle moeite een duur gebouw zo makkelijk te verliezen.

2. Extra fases door actiekaarten met negatief effect belemmeren de voortgang
De actiekaarten met een negatief effect voor spelers hebben geresulteerd in extra fases voor het spelen van deze kaarten. Hierdoor speelt het spel minder vlot en wordt de complexiteit van de regels vergroot.

3. Te veel administratie tijdens het spelen
Iedere ronde moeten inkomsten berekend worden. Dit is bewerkelijk voor alle spelers en onderbreekt het doorspelen.

4. Grafische vormgeving is niet duidelijk
De grafische vormgeving die nu gepresenteerd is, bevat onduidelijke en te weinig onderscheidende elementen. Symbolen moeten in één oogopslag de betekenis weergeven. De symbolen in het prototype zijn klein, maar voor het prototype valt daarmee te leven. In de uiteindelijke vormgeving moet dit zeker nog verbeterd worden.

5. Illustraties zijn nog kaal
De illustraties voor de gebouwtegels zijn kaal door het ontbreken van elementen in de straat als bomen, personen en auto's.

Al met al genoeg feedback om Stedenbouwers te verbeteren. Allereerst ga ik aan de slag met de actiekaarten en de spelregels. Verbeteringen waarmee ik aan de slag ga:

• verwijderen van negatieve actiekaarten tegen één speler (Brand, Stroomstoring, Griepepidemie, Corruptie);
• hierdoor vervallen fase 3 Gebeurtenissen en fase 4b Bouwplannen uitvoeren en kunnen fase 1 en fase 5 worden samengevoegd tot fase 1 Inkomsten;
• het vervallen van fase 4b maakt het mogelijk om gebouwen direct in de stad te bouwen, wat nieuwe mogelijkheden biedt: eerst een Energiecentrale bouwen en vervolgens een Woonwijk, omdat er weer genoeg stroom is;
• toevoegen van positieve en neutrale actiekaarten, zoals actiekaarten voor bevolkingsgroei aan het einde van het spel en actiekaarten die de regels veranderen;
• de Architect kan weer ingehuurd worden voor één ronde, omdat er geen kans meer is dat het gebruiken van de Architect bij het bouwen daarna nog belemmerd wordt; het salarismechanisme kan hiermee komen te vervallen.

De illustraties en grafische vormgeving hebben een lagere prioriteit, omdat het belangrijkste is dat het spel zelf leuk is om te spelen. Wel kan het spelmateriaal helpen bij het verbeteren van de bewerkelijke administratie, door bijvoorbeeld zaken continue bij te houden op schalen of sneller te kunnen tellen door betere grafische vormgeving.