De makelaar en het investeringsspoor

In de afgelopen periode zijn er weer veel speelsessies geweest van Stedenbouwers, waaronder een aantal sessies op de spellendag van Spelgroep Phoenix in Leiden. Door met veel verschillende mensen te spelen, komt er allerlei soms tegenstrijdige feedback over wat goed is en wat beter kan. Aan de hand van de feedback probeer ik Stedenbouwers steeds verder te verbeteren. En als bepaalde opmerkingen vaker terugkomen, dan probeer ik daar zeker iets mee te doen.

Twee opmerkingen die vaker genoemd zijn, is het lastig kunnen plannen aan de hand van de korte beschikbaarheid van gebouwen gedurende één veilingfase en de grote investering die gedaan moet worden om de architect te verkrijgen. Om beide punten aan te pakken, zijn twee wijzigingen doorgevoerd.

Allereerst is er naast de architect ook een makelaar toegevoegd aan de veiling. Een speler die de makelaar verkrijgt, kan deze in de handelfase gebruiken om gebouwen die niet geveild zijn in deze of voorgaande rondes alsnog te kopen. De makelaar kan ook weer verhandeld worden aan andere spelers, waardoor zij hier eventueel ook gebruik van kunnen maken. Daarnaast is er een investeringsspoor toegevoegd op het centrale speelbord. Wanneer een speler iets koopt op de veiling, gaat hij een aantal vakjes naar voren op het investeringsspoor gelijk aan de gemaakte kosten. Aan het einde van de veiling kan de speler die vooraan staat op het investeringsspoor ervoor kiezen deze ronde de architect of makelaar te nemen, mits deze beschikbaar zijn. Als de speler hiervoor kiest, gaat hij terug naar 0 op het investeringsspoor en anders blijft hij staan. Als hierna de architect of makelaar nog steeds beschikbaar is, krijgt de volgende speler op het investeringsspoor dezelfde keuze, enz. Hierdoor zijn architect en makelaar bijna iedere ronde in het spel.

Investeringsspoor op het centrale speelbord

Er zijn alweer speelsessies gehouden met deze aanpassingen en het blijkt een goede verbetering. Er worden veel meer speciale gebouwen verhandeld en gebouwd. En ook de gebouwen die een architect vereisen, worden vaker gekocht en gebouwd.

Op vrijdagavond 15 september heb ik een afspraak om bij een speluitgever te gaan testen. Ik zoek nog wat spelers die mee willen doen met de testsessie bij de uitgever. Dus als je belangstelling hebt, laat het weten via @Stedenbouwers.

Stedenbouwers testen bij Spelgroep Phoenix

Op zaterdag 28 september houdt Spelgroep Phoenix een spellendag in Leiden vanaf 12:00 uur. Ik ben daar aanwezig met een prototype van Stedenbouwers om het te speltesten. Dus laat het weten als je zin hebt om mee te spelen. Meer informatie over de spellendag is te vinden op: http://www.spelgroepphoenix.nl/.

Volgende fase in spelontwikkeling

Na een nieuwe speelsessie bij een speluitgever is de conclusie dat Stedenbouwers leuk genoeg is om uitgegeven te worden. Daarom gaan we nu aan de slag om het spel daadwerkelijk te kunnen gaan uitgeven. Dit is nog een lang traject en is niet meer haalbaar voor oktober 2013 wanneer de grootste spellenbeurs "Spiel" in Europa wordt gehouden in Essen. Wellicht kunnen we ons richten op "Spiel 2014". In de komende periode gaan we verder samenwerken om de puntjes op de i te zetten. Een aandachtspunt is het grote aantal symbolen dat gebruikt wordt in het spel en het is een uitdaging om dit grafisch goed vorm te geven. De volgende stappen gaan we nu oppakken.

Grafische vormgeving verder uitwerken
We gaan aan de slag om de grafische vormgeving en illustraties zodanig in te vullen dat het geschikt is voor productie. We beginnen met de gebouwtegels om vast te stellen wat mogelijk is met de beperkte grootte van de tegels. Daarna gaan we aan de slag met het speler's speelbord, om te zien of het haalbaar is de stad, de schalen en het bouwplanvak op een enkelzijdig speelbord te krijgen. Een idee is om de bouwvoorwaarden voor de plaatsing in de stad te beperken tot bergzijde, zeezijde en centrum. De symbolen hiervoor zouden als 'watermark' op de vakken op het speelbord weergegeven kunnen worden.

Speler's speelbord van het prototype

Verder optimaliseren van regels
Door sommige regels net iets anders in te vullen, kan dit ervoor zorgen dat minder symbolen nodig zijn, terwijl het weinig impact heeft op het spel. Zo zouden bijvoorbeeld de bouwvoorwaarden dat een gebouw niet naast een woonwijk gebouwd kan worden en dat een gebouw niet in het centrum gebouwd kan worden, vervangen kunnen worden door een regel dat woonwijken nooit direct naast industriële gebouwen gebouwd mogen worden.

In de bouwfase bouwen de spelers tot nu toe een voor een in spelersvolgorde. De reden hiervoor is dat spelers in deze fase actiekaarten kunnen uitspelen waarbij de volgorde van belang kan zijn. Het wordt echter als onhandig ervaren door de spelers om bij het bouwen op elkaar te moeten wachten, terwijl er vaak helemaal geen actiekaarten gespeeld worden. Daarom worden de regels zo aangepast, dat spelers eerst in spelersvolgorde de mogelijkheid krijgen om actiekaarten te spelen. Vervolgens bouwen de spelers hun gebouwen tegelijkertijd.

De actiekaarten pakken we later op. Het plan is om het spel in vier talen uit te geven, dus is het handig om te onderzoeken of de actiekaarten met alleen symbolen gemaakt kunnen worden. Dit betekent wellicht dat een enkele actiekaart gewijzigd wordt of komt te vervallen.

Verder fine-tunen van gebouwen en actiekaarten
Vanwege het groot aantal gebouwtegels en actiekaarten blijft het nodig om gebouwen en actiekaarten verder te fine-tunen. Ook in deze spelsessie bij de uitgever kwamen er weer een aantal punten naar voren. De volgende gebouwen en actiekaarten zullen wellicht aangepast worden:

• de windmolens en kerncentrale leveren naar verhouding teveel energie op, dit kan iets naar beneden worden bijgesteld;
• de aannemer is een interessant gebouw, maar mogelijk iets te sterk; wellicht kunnen de bouwkosten verhoogd worden;
• villa's zijn interessanter dan flats; misschien kunnen een aantal flats vervangen worden door extra villa's met bouwvoorwaarden voor bergzijde, zeezijde of centrum;
• de actiekaart om een mijn op te zoeken in de algemene voorraad blijkt te duur te zijn, nu mijnen altijd arbeiders nodig hebben om er grondstoffen uit te winnen; een mogelijkheid is om de extra kosten van de kaart helemaal te laten vervallen, maar dan moet wel getest worden of de actiekaart niet te sterk wordt;
• de actiekaart voor bevolkingsgroei voor stedenbouw moet wellicht aangepast worden, omdat het einddoel van deze actiekaart om de hele stad vol te bouwen nauwelijks haalbaar is.

De komende tijd is er dus nog genoeg te doen. En ik ben benieuwd of we volgend jaar op "Spiel" staan!

Finetunen in speelsessie met zes spelers

Na de speelsessie bij de speluitgever zijn er wat aanpassingen in de spelregels gemaakt om een aantal genoemde punten te verbeteren. Nu is er een speelsessie met zes spelers geweest om deze aanpassingen te testen. Daarnaast is het sowieso goed om Stedenbouwers meer te spelen met verschillende spelersaantallen om de gebouwen en actiekaarten zo goed mogelijk in balans te krijgen. Voor de volgende punten zijn aanpassingen gemaakt.


1. Teveel grondstoffen beschikbaar
Twee mijnen met de meeste grondstoffen zijn uit het spel verwijderd. Daarnaast leveren de gebouwen Haven en Vliegveld nu minder grondstoffen per speelronde op. Het bleek dat de hoeveelheid grondstof nog steeds genoeg was. Tijdens het spelen is besloten om een maximum van 3 te stellen aan het aantal grondstoffen dat in een grondstof vak op de veiling geplaatst kan worden. Meer dan 3 grondstoffen leidt namelijk snel tot een overschot aan grondstoffen bij de speler die een veiling van grondstoffen wint. Aan het einde van spel ontstond schaarste aan grondstoffen, maar niet zoveel dat spelers geblokkeerd werden in hun acties. Deze speelsessie verliep het goed, maar meer speelsessies zijn nodig om te bepalen of de balans goed is.

2. Complexe actiekaarten voegen te weinig toe
Alle veiling actiekaarten en nog twee andere actiekaarten zijn verwijderd. Ze werden niet gemist, dus deze aanpassing is eenvoudig.

3. De architect vormt een interessant spelmechanisme, maar komt weinig uit de verf
Om het belang van de architect te vergroten, is er een nieuwe type standaard gebouw toegevoegd, waarvoor een architect nodig is. Hierdoor is het interessant om vanaf de eerste speelronde op de architect te bieden. Wanneer een speler voor een ander gebouw de architect wil krijgen, wordt het voor andere spelers ook interessant om mee te bieden. Deze Woonwijk Appartementen zijn wel beperkt beschikbaar (zes maal) en hebben gekleurde grondstoffen nodig, dus zijn niet altijd door alle spelers te bouwen. Het blijkt door deze aanpassing dat de architect veel vaker gebruikt wordt en het lijkt erop dat dit een goede verbetering is.

Standaard gebouw: Woonwijk Appartementen

Ik wil ook speelsessies gaan houden waarbij bepaalde gebouwen, waarvoor finetuning wellicht nog nodig is, aan het begin van het spel direct beschikbaar zijn. Om dit aan het toeval over te laten, zou teveel speelsessies kosten vanwege het grote aantal gebouwen in het spel. Een voorbeeld van een dergelijk gebouw is het Architectenbureau, die de speler direct in iedere ronde beschikking geeft over een architect.

Een tweede spelsessie bij de speluitgever

Na de vorige spelsessie bij een speluitgever zijn er veel aanpassingen doorgevoerd in de spelregels van Stedenbouwers. In een tweede spelsessie met de uitgever is beoordeeld of Stedenbouwers zover verbeterd is, dat het uitgeven ervan haalbaar is. De conclusie is dat dit zeker mogelijk is. Op een aantal punten zal finetunen van met name de gebouwen en actiekaarten nog nodig zijn, maar de basis van het spel staat.

Daarnaast is uitgebreid gesproken over het produceren en de vormgeving. Dat zal een uitdagende klus worden door de uitgebreide hoeveelheid spelmateriaal, waaronder meer dan 200 gebouwtegels. Het idee om tegels van 44 x 44 mm de gebruiken, resulteert in zoveel spelmateriaal dat het niet meer in een doos past. Een kleiner formaat is beter, maar dan wordt het lastiger alle informatie duidelijk op de tegels te krijgen. Verder gaat de voorkeur uit om de actiekaarten ook taalonafhankelijk te maken. Dat betekent simpelere acties en nog meer symbolen. De overvloed aan benodigde symbolen kan dan weer een risico worden voor de leercurve van het spel.

De onderstaande punten kwamen in de spelsessie naar voren. In de komende periode gaan we hiermee aan de slag door finetunen van de spelregels, gebouwen en actiekaarten en door de vormgeving verder te realiseren.

1. Teveel grondstoffen beschikbaar
In de meeste speelrondes hadden de spelers meer dan genoeg grondstoffen beschikbaar van alle kleuren. Daardoor was handel in grondstoffen maar beperkt nodig en is er bijna niet geboden op de grondstoffen tijdens de veiling. Dit is gedeeltelijk gewoon een toevallige uitschieter, maar moet toch nog wat bijgeschaafd worden. Een tijdelijk tekort aan grondstoffen is beter voor het spel dan een overvloed aan grondstoffen.

2. Complexe actiekaarten voegen te weinig toe
Een aantal actiekaarten voegen te weinig toe aan het spel en zorgen ervoor dat de interessantere actiekaarten minder vaak aan bod komen. Onder andere de veiling actiekaarten, die de spelregels van de veiling veranderen, hebben weinig toegevoegde waarde en kunnen wellicht verwijderd worden.

3. De architect vormt een interessant spelmechanisme, maar komt weinig uit de verf
Met name in de eerste speelrondes wordt de architect nog nauwelijks gebruikt. Alleen in de latere speelrondes komt de architect in het spel voor. Het is beter wanneer de architect vanaf de eerste speelronde interessant is.

4. De vormgeving is een uitdagende klus
De vormgeving van het spel moet duidelijk niet onderschat worden. Niet alleen de spelregels van Stedenbouwers moeten optimaal zijn om het te publiceren, maar ook de vormgeving moet hiervoor kloppen.

In november na de drukte van Spiel in Essen is er een volgende spelsessie bij de speluitgever.

Spelsessie met zes spelers

Deze week is Stedenbouwers getest in een spelsessie met zes spelers. Ondanks het grote aantal spelers, blijkt het nog steeds prima speelbaar te zijn. Doordat veel spelersactiviteiten parallel gaan of relatief snel uitgevoerd worden, blijft de vaart er voor iedereen inzitten. Een van de reacties:

"Het is sowieso een onwijs leuk spel. Er zit veel in en wat ik ook erg sterk vind is dat bijna alles voor iedereen geldt. Er zijn weinig gebeurtenissen die specifiek voor 1 persoon gelden. Dat geldt voor positieve als wel negatieve gebeurtenissen. Ik denk dat het op zeker een hit gaat worden!"

Deze sessie was de eerste grote speelsessie, waarbij een aantal spelregelaanpassingen zijn doorgevoerd om het handelen te stimuleren. Alle regelaanpassingen die in het vorige artikel benoemd zijn, zijn nu doorgevoerd. De arbeidskrachten die een speler per beurt ter beschikking heeft, worden niet langer bijgehouden op een schaal maar worden ontvangen in de vorm van houten 'meeples'. Aan het einde van de speelronde gaan de ongebruikte arbeidskrachten weer terug naar de algemene voorraad.

Omdat de meeste spelers in deze speelsessie het bordspel voor het eerst speelden, komen er bij het testen toch weer aandachtspunten naar voren. Het gaat wel om steeds kleinere dingen. De balans in Stedenbouwers is na de grote hoeveelheid speelsessies al zo goed als op orde. Hierbij een overzicht van een aantal opmerkingen die gemaakt zijn.

Het zou mogelijk moeten zijn om de architect te verhandelen.

Er is inderdaad weinig op tegen om de architect te kunnen verhandelen. Dit is nu toegevoegd aan de spelregels. Wanneer een speler een architect heeft verkregen, maar toch niet nodig blijkt te hebben, kan het interessant zijn deze alsnog te verhandelen. Een gevolg is dat het Architectenbureau een nog interessanter gebouw is geworden. Wel moet duidelijk zijn dat een Architectenbureau dan maar één keer gebruikt kan worden. Dit kan door bij het bouwen van het Architectenbureau, een inhuurarchitect op het gebouw te plaatsen en een nieuw symbool te gebruiken om aan te geven dat de architect van het gebouw gehaald wordt.

 
Het leveren van grondstoffen uit de mijn is onduidelijk.

De spelregels zijn zo aangepast dat een mijn niet meer zorgt voor een aanpassing van het opbrengstenniveau van grondstoffen. Door ook de pijl toe te voegen, wordt aangegeven dat de grondstoffen vanaf het gebouw gewonnen worden.

 
De tekst van de Veiling – Extra actiekaart is verwarrend.

Gewijzigd in: Ontvang 3 geld. In de volgende ronde in fase 2 komt er per speler een extra speciale gebouwtegel op de veiling en kiezen de spelers een extra voorwerp om aan de bieding toe te voegen.

Het bekijken van actiekaarten met het Café gebeurt niet, omdat het betalen van 1 geld te duur is.

De actie kost nu 1 arbeidskracht, omdat spelers regelmatig een arbeidskracht overhebben, kunnen ze die dan mooi hiervoor gebruiken.

 
De tekst van de Bevolkingsgroei – Woonwijken actiekaart werd verkeerd geïnterpreteerd.

De bedoeling van deze kaart was om te kijken naar aaneengesloten rijen. Daarom is dit aan de tekst toegevoegd: Bevolkingsgroei door aantal woonwijken in een aaneengesloten horizontale of verticale rij.

Onduidelijkheid over het gebruiken van acties van gebouwen in de bouwfase.

Het is volgens de spelregels niet toegestaan om acties van gebouwen nog te gebruiken in de bouwfase, bijvoorbeeld voor het nog betalen van bouwkosten. Deze regel wordt soms vergeten. Vooralsnog houd ik deze regel ongewijzigd, omdat anders de bouwfase snel langer gaat duren. Daarnaast zou het dan wellicht ook logisch en tegelijkertijd verwarrend zijn dat ook de actiekaarten voor de handelfase in de bouwfase te gebruiken zijn.

De Bevolkingsgroei – Werkgelegenheid actiekaart is te sterk.

Deze actiekaart levert 1000 inwoners per arbeidskracht op aan het einde van het spel. De actiekaart is nu echter zo sterk dat als je het geluk krijgt de actiekaart te bemachtigen en vervolgens als enige tactiek alleen maar bouwbedrijven bouwt, je veel inwoners kan verzamelen. De actiekaart is zo gewijzigd dat daar nu een limiet aan gesteld is. Dezelfde aanpassing is gedaan voor Bevolkingsgroei – Innovatie.

Actiekaarten voor het kopen van een gebouw tijdens de bouwfase (Makelaar inhuren en Executieverkoop) te zwak en verwarrend.

Deze actiekaarten bieden de mogelijkheid om in de bouwfase een gebouw te kopen. Spelers willen dan eigenlijk het gebouw direct bouwen en niet nog een ronde wachten. Dit is vanaf nu ook mogelijk met deze actiekaarten, net zoals het al mogelijk was met de actiekaarten Alarmnummer en Mijnbouw.

Handelen in Stedenbouwers

In de handelfase van Stedenbouwers kan er gehandeld worden met geld, grondstoffen, beschikbare arbeidskrachten, beschikbare energie en gebouwontwerpen. Om de volgende redenen wordt hier maar spaarzaam gebruik van gemaakt:

• grondstoffen zijn er maar in één soort, wat de mogelijkheden tot handelen sterk vermindert;
• alle spelers willen hun schaarse grondstoffen sowieso vaak zelf gebruiken;
• hetzelfde geldt voor arbeidskrachten; als deze wel over zijn moet het toevallig uitkomen dat een andere speler ze wil hebben, want ze kunnen niet bewaard worden voor een volgende speelronde;
• gebouwontwerpen zijn eveneens zelden interessant om te verhandelen;
• beschikbare energie is relatief weinig nodig en kan ook niet bewaard worden voor een volgende speelronde.

Om dit te verbeteren heb ik een aantal aanpassingen in overweging die wel enige consequenties hebben voor het bordspel. Daarom hoor ik graag van de speltesters van Stedenbouwers hoe ze over deze suggesties denken. Dit zijn de mogelijke aanpassingen:

1. Verschillende soorten grondstoffen.
In plaats van één soort grondstof komen er drie soorten grondstof. Wanneer grondstoffen verkregen worden, kan dat van een bepaalde soort zijn of van een willekeurige soort. Het stadhuis zou iedere ronde een willekeurige soort of soort naar keuze kunnen opleveren. Bij een mijn zouden bijvoorbeeld het aantal grondstoffen van een willekeurige soort op de mijn geplaatst kunnen worden. Steeds als er vervolgens grondstof uit de mijn gewonnen wordt, kan de speler kiezen welke grondstof hij of zij wil hebben. En natuurlijk zijn er dan voor speciale gebouwen specifieke combinaties van grondstoffen nodig om te bouwen. Voor standaard gebouwen is het wellicht handig wanneer een willekeurige grondstof volstaat.

2. Meer grondstoffen op de veiling.
Bij veel spelers ontstaat er nu snel schaarste aan grondstoffen. Om dit te beperken kunnen er meerdere stapels van grondstoffen opgebouwd worden voor de veiling, afhankelijk van het aantal spelers. Wanneer dit gecombineerd wordt met verschillende soorten grondstoffen, zou iedere stapel iedere beurt een willekeurige grondstof erbij krijgen. Door de veilingmeester kan dan gekozen worden voor specifieke grondstoffen waarop geboden gaat worden.

3. Beschikbare energie vervalt.
De beschikbare energie die overblijft na het voorzien van woonwijken en andere gebouwen van energie, wordt nu spaarzaam toegepast als betaalmiddel voor gebouwen en acties. Hier wordt daardoor relatief weinig gebruik van gemaakt en voegt weinig toe aan het spel. Daarnaast is het mechanisme verwarrend voor nieuwe spelers. Wanneer beschikbare energie vervalt, is energie alleen nog nodig om gebouwen te kunnen bouwen die energie nodig hebben.

Het idee is dat door de verschillende soorten grondstoffen, de handel automatisch gestimuleerd wordt om de juiste grondstoffen te verkrijgen. Gebouwontwerpen worden wellicht ook eerder verhandeld, wanneer het niet lukt de juiste grondstoffen te pakken te krijgen. Ik ben benieuwd wat jullie ervan vinden. En is drie soorten grondstoffen het goede aantal?